Sâm dây Ngọc Linh là một loại thảo dược có giá trị, có nhiều thành phần dưỡng chất và nó mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cong người.
Sâm dây Ngọc Linh (hay còn gọi là đẳng sâm), trong Y học cổ truyền nó còn có thể dùng để thay cho nhân sâm nhờ giá thành hợp lý hơn. Cũng vì vậy mà, loại sâm dây Ngọc Linh này còn hay được kêu ví von là "nhân sâm của người nghèo". Dù nó có khả năng giúp bổ khí tương tự như nhân sâm, nên có một vài bài thuốc Đông y, người ta dùng sâm dây Ngọc Linh để thay thế cho nhân sâm như thập toàn đại bổ thang và tứ trân thang.
Tuy nhiên, khi dùng sâm dây Ngọc Linh thay thế thì bạn cần điều chỉnh liều lượng cho phù hợp, và việc thay thế nó phải do bác sĩ hướng dẫn. Vì tác dụng bổ khí của hai loại sâm này có sự khác biệt. Trong khi sâm dây Ngọc Linh chủ yếu giúp bổ trung ích khí, thì bhân sâm lại giúp bổ tỳ vị và nguyên khí, khiến chúng không thể thay thế cho nhau hoàn toàn trong mọi trường hợp. Vì vậy, bạn cần lưu ý rõ vấn đề này.
Sâm dây Ngọc Linh có thể được canh tác bằng cách trồng từ hạt hoặc từ cây con. Trồng từ hạt tuy cho ra cây giống chất lượng hơn nhưng có nhước điểm là nó sẽ tốn nhiều thời gian để cây phát triển, vậy nên người dân hay lấy giống từ cây sâm, như vậy sẽ dễ dàng và tiện lợi hơn.
Cũng như trồng các giống cây khác, thì bạn cũng cần cuốc đất và làm sạch cỏ, đập cho đất tơi đều, rồi làm luống cho thoáng khí. Do phần lớn sâm dây Ngọc Linh được trồng tự nhiên, việc bón phân không cần thiết. Chỉ cần dọn hết sạch cỏ và cuốc đất là đủ.
Cây sâm này được trồng mỗi năm một vụ, vào đầu mùa mưa từ khoảng cuối tháng 5 đến đầu tháng 6 là thời điểm lý tưởng nhất để xuống giống. Và sẽ thu hoạch vào cuối mùa khô.
Sâm dây Ngọc Linh phân bố tập trung ở nhiều nơi ở khu vực Đông Bắc Á, đặc biệt là Trung Quốc. Ở Việt Nam, loài dược liệu này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1961 bởi Viện Dược liệu Trung ương. Sâm dây Ngọc Linh mọc tự nhiên tại Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn, Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai.
Sâm dây Ngọc Linh thường sinh trưởng mạnh mẽ ở trong các khu rừng thưa, nơi có tán cây rừng lớn che phủ.
Dưới đây là những đặc điểm nổi bật của cây sâm dây Ngọc Linh:
Rễ của cây sâm dây Ngọc Linh là rễ củ, hình trụ dài, thường mọc thẳng trong đất. Tùy thuộc vào môi trường sinh trưởng, thỗ nhưỡng và tuổi đời mà khích thước rễ cây sâm có thể khác nhau. Đường kính rễ dao động từ 1,5 - 3cm, phần rễ có cấu trúc phân nhánh.
Cổ rễ phình to, rễ nạc, ngoài ra nó còn có dấu vết của thời gian để lại với nhiều vết sẹo lồi do thân cây rụng hằng năm. Lớp vỏ rễ bên ngoài có màu trắng ngà, có màu vàng ở lõi gỗ bên trong. Khi cắt rễ, dễ dàng nhận thấy rễ chia thành hai phần:
Hoa của sâm dây Ngọc Linh nở vào khoảng tháng 6 - 10, tập trung nhiều nhất vào tháng 9. Hoa mọc riêng lẻ tại các kẽ lá hoặc đối diện lá ở ngọn cây. Đài hoa chia làm 5 phiến hẹp, tràng hoa hình chuông với màu trắng hoặc vàng nhạt, họng hoa có vân tím và chia thành 5 thùy. Hoa có 5 nhị.
Sâm dây Ngọc Linh là thực vật thân thảo, thân leo có kích thước nhỏ, loại cây này sống lâu năm. Cây leo chủ yếu bằng cách cuốn thân vào các giá thể. Thân cây thường có hình trụ, màu xanh lục nhạt hoặc pha một chút màu tím, tuy nhiên cũng có một số nơi có thể bị biến dạng do bám vào các vật khác.
Đường kính thân từ 1,5 - 3mm, khi còn non thân sâm dây Ngọc Linh sẽ có lông mịn, nhưng sẽ trở nên nhẵn khi nó già. Điểm đáng chú ý là toàn thân cây còn chứa mủ trắng.
Lá cây Sâm dây Ngọc Linh thường mọc đối. Gốc lá có hình dáng tương tự tim hoặc hình thận, đầu lá nhọn, phiến mỏng, dạng hình trứng rộng. Lá dài khoảng 3 - 8cm, rộng từ 2 - 4cm. Mặt trên lá màu xanh lục nhạt, trong khi mặt dưới có màu trắng xám. Bề mặt lá thường nhẵn hoặc có lông ít. Lá sâm này ít khi mọc so le.
Quả sâm dây Ngọc Linh có chu trình phát triển khoảng 1,5 - 2 tháng (từ tháng 10 - 11). Quả chín thường có đường kính 1 - 2cm, dạng hình cầu, vỏ quả chuyển từ xanh nhạt sang tím đen. Quả có thể nằm trên cây trong 20 - 30 ngày, hoặc có thể lâu hơn nếu điều kiện thời tiết khô ráo.
Hạt của cây nhỏ, có màu vàng nâu, bề mặt bóng loáng với vân dạng lưới.
Bộ phận chính dùng làm thuốc của sâm dây Ngọc Linh là phần rễ, sau khi thu hoạch nó được sơ chế sạch và mang đi phơi hoặc sấy khô. Quy trình thu hái và sơ chế như sau:
Rễ sâm dây Ngọc Linh là một dược liệu quý có nhiều công dụng cho sức khỏe như bổ tỳ, kiện vị, giải khát, sinh tân dịch, ích khí. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ trị tình trạng kén ăn, tỳ vị yếu, phế khí hụt nhược, người mệt mỏi, suy nhược cơ thể do ốm lâu ngày, thiếu máu, vàng da, viêm thận, nước tiểu có albumin, chân phù đau
Đồng thời, rễ sâm này còn giúp lợi tiểu, có lợi cho dạ dày và giảm ho, đờm.
Sâm dây Ngọc Linh có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe, nhưng cần lưu ý sử dụng đúng cách và đúng liều lượng. Nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, đang uống thuốc chữa bệnh thì nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Những người nên sử dụng sâm dây Ngọc Linh bao gồm:
Để sử dụng sâm dây Ngọc Linh một cách hiệu quả và tránh các tác dụng phụ không mong muốn bạn nên lưu ý:
Để hồ sơ của bạn được xác thực, bạn phải đáp ứng đủ những bước sau đây:
